Mehmet Emin Resulzade (1884 - 1955)

Konu: Mehmet Emin Resulzade (1884 - 1955) 17.07.08 16:18

Tarihteki ilk Türk Cumhuriyeti olan Azerbaycan Cumhuriyeti'nin kurucusu ve ilk Cumhurbaşkanı Mehmet Emin Resulzâde 1884'te Bakü'de dünyaya geldi. Çalışma hayatına 19 yaŞında iken gazete yazarlığı ile başladı. Tiflis'te yayınlanan Şark-i Rus, Azerbaycan'da Hüseyinzâde Ali Bey Turan'ın Hayat ve Füyuzat ile Ahmet Ağaoğlu'nun Irşat ve Terakki gazetelerinde yazdı. Bakü'de haftalık Tekâmül, sonra Yoldaş dergilerini yayınladı.

1905'te siyâsete atıldı. Çarlık yönetimine karşı gizli bir dernek kurdu. Takibata uğrayınca Türkiye'ye kaçtı. 1913'te Çarlık yönetimi af çıkarınca Bakü'ye döndü.

1917'de Bağımsız Azerbaycan fikrini savunan Müsâvât Partisi'nin başkanı oldu. Türkistan'daki diğer Türk Cumhuriyetleri'nin de Rusya'dan ayrılması ve Türk Devletleri Federasyonu kurulması fikrini savunuyordu.

28 Mayıs 1917'de Azerbaycan Cumhuriyeti kuruldu ve ilk cumhurbaşkanı oldu. Cumhuriyet iki yıl yaşadı. Kızıl Ordu Azerbaycan'ı işgal edince Resulzâde önce Almanya'yla gitti. Ikinci Dünya Savaşı sonunda Almanya teslim olunca Türkiye'ye geldi, Ankara'ya yerleşti.

6 Mart 1955'te vefat etti.

Çarlık yönetimine karşı fikirleri dolayısıyla önce İrana, ardından İstanbul&a kaçan Resulzade, 1913te Çarlık Rusyasının af çıkarması üzerine Baküye geri döndü. İstanbulda geçirdiği yılların Resulzadenin milliyetçi fikirlerini yoğunlaştırdığı söylenebilir. Zira İstanbulda Türk Ocağına katılmış, Türk Yurdu dergisinde yazı yazmıştır. Baküye döndükten sonra yayımladığı Dirlik dergisinde, Türkleri bir araya getirecek ortak bir Türkçe geliştirilmesinin gerekliliği üzerinde durdu. 1917de Musavat Partisinin başkanı oldu. Diğer Türk cumhuriyetlerinin de Rusya’dan ayrılması ve bir federasyon kurmasını savunan Resulzade, 1917de Moskovada toplanan Birinci Müslüman Kongresine katıldı. Rusya Müslümanlarına hitap eden bir yazısında Bağımsız milletler olarak var olmak isteyen milli toplumların, her şeyden önce kendilerini bilmeleri, belirli fikirler ve gayeler etrafında birleşmeleri gerektiğini, bu güç ve inançtan yoksun toplumların kimseye söz dinletemeyeceğini belirtti. Bu fikirler, Azerbaycanın kısa süreli de olsa bağımsızlığa giden sürecinde etkili oldu. 1918de Azerbaycan Cumhuriyeti ilan edildiğinde Azerbaycan Milli Şurası tarafından cumhurbaşkanı seçildi.

1920de Kızıl Ordunun Azerbaycanı işgal etmesinin ardından işgale karşı direnişi örgütledi. Moskovada bir süre gözaltında kaldıktan sonra tekrar İstanbula gitti. İkinci Dünya Savaşı sırasında Rusyaya saldıran Almanya, diğer Kafkasyalı liderlerle birlikte Resulzadeyi de Almanyaya davet etti. Amacı, Kafkasları Rusyaya karşı ayaklandırmak için Kafkasyalı liderleri kullanmaktı. Resulzade burada üç yıl süreyle İstiklal ve Kurtuluş dergilerini çıkardı. 1947de Ankaraya geldi.
6 Mart 1955'te vefat etti.