Köl Tigin yazıtı

Konu: Köl Tigin yazıtı 24.09.08 15:14

Köl Tigin yazıtından bir örnek
Köl Tigin yazıtı Runea

1.tengri teg tengride bolmış türük bilge kagan bu ödke olurtum sabımın tüketi eşidgil ulayu iniygünüm oglanım biriki uguşum bodunum biriye şadapıt begler yırıya tarkat buyruk begler [...]

2. tokuz oguz begleri bodunı bu sabımin edgüti eşid katıgdı tiñla ilgerü kün togsıkka birigerü kün ortısıñaru kurıgaru kün batsıkıña yırıgaru tün ortusıñaru anta içreki bodun kop ma[ña körür anç]a bodun

3. kop itdim ol amtı añıg yok türük kagan ötüken yış olursar ilte buñ yok ilgerü şantuñ yazıka tegi süledim taluyka kiçig tegmedim birigerü tokuz ersinke tegi süledim tüpütke kiçig tegmedim kurıgaru yinçü ög[üz]

4. keçe temir kapıgka tegi süledim yırıgaru yir bayırku yiriñe tegi süledim bunça yirke tegi yorıtdım ötüken yışda yig idi yok ermiş il tutsık yir ötüken yış ermiş bu yirde olurup tabgaç bodun birle

5. tüzültüm altun kümüş işgiti kutay buñsuz ança birür tabgaç bodun sabı süçig agısi yimşak ermiş süçig sabın yemşak agın arıp ırak bodunug ança yagutir ermiş yagru kontukda kisre añıg bilig anta öyür ermiş

TÜRKİYE TÜRKÇESİNE AKTARIMI
1. (Ben) Tanrı gibi, Tanrıdan olmuş Türk Bilge Kağan (ım). Bu devirde tahta geçtim. Sözlerimi tamamıyla işitin. Önce, siz erkek kardeşlerim, oğullarım, birleşik boyum, bütün soyum, sağdaki Şadapıt beyleri, soldaki Tarkanlar ve onlara bağlı beyler, [Otuz Tatar...]

2. Dokuz Oğuz beyleri ve bütün halkı, bu sözlerimi iyice işitin (ve) adamakıllı dinleyin: İleride gün doğusuna, güneyde gün ortasına, batıda gün batısına, kuzeyde gece ortasına kadar, bu (sınırlar) içindeki halklar hep bana bağlıdır. Bunca halkı

3. hep düzene soktum. Onlar şimdi (hiç de) kötü (durumda) değiller. Türk kağanı Ötüken dağlarında oturursa (ordan buraları yönetirse) memlekette sıkıntı olmaz. Doğuda Şantung ovasına kadar ordu sevk ettim, denize ulaşmama az kaldı, güneyde Dokuz Ersin'e kadar ordu sevk ettim, Tibet'e ulaşmama az kaldı. Batıda İnci (Sır Derya) ırmağını

4. geçerek Demir Kapı'ya kadar ordu sevk ettim. Kuzeyde Yir Bayırku topraklarına kadar ordu sevk ettim. Bunca diyara kadar (ordularımı) yürüttüm. (Anladım ki) Ötüken dağlarından daha iyi bir yer asla yokmuş. İl tutacak yer Ötüken dağları imiş. Bu yerde yerleşip Çin halkı ile

5. anlaştım. (Çinliler) altını, gümüşü, ipeği ve ipekli kumaşları güçlük çıkarmaksızın öylece veriyorlar. Çin halkının sözü tatlı, ipek kumaşı yumuşak imiş.Tatlı sözlerle ve yumuşak ipekli kumaşlarla aldatıp uzaktaki halkları böylece (kendilerine) yaklaştırırlar imiş. (Bu halklar) yaklaşıp yerleştikten sonra o zaman fesatlıklarını o zaman düşünürler imiş.

1. üze kök teñri asra yagız yer kılıntukda ekin ara kişi oglı kılınmış kişi oglınta üze eçüm apam bumın kagan istemi kagan olurmış olurupan türük bodunıñ ilin törüsin tuta birmiş iti birmiş

2. tört buluñ kop yagı ermiş sü sülepen tört buluñdakı bodunug kop almış kop baz kılmış başlıgıg yüküntürmiş tizligig sökürmiş ilgerü kadırkan yışka tegi kirü temir kapıgka tegi konturmış ekin ara

3. idi oksız kök türük ança olurur ermiş bilge kagan ermiş alp kagan ermiş buyrukı yeme bilge ermiş erinç alp ermiş erinç begleri yeme bodunı yeme tüz ermiş anı üçün ilig ança tutmış erinç ilig tutup törüg itmiş özi ança

4. kergek bolmış yogçı sıgıtçı öñre kün togsıkda bükli çöllüg il tabgaç töpüt apar purum kırgız üç kurıkan otuz tatar kıtany tatabı bunça bodun kelipen sıgtamış yoglamış antag külüg kagan ermiş anta kisre inisi kagan

5. bolmış erinç oglıtı kagan bolmış erinç anta kisre inisi eçisin teg kılınmaduk erinç oglı kañin teg kılınmaduk erinç biligsiz kagan olurmış erinç buyrukı yeme biligsiz <ermiş> erinç yablak ermiş erinç

6. begleri bodunı tüzsüz üçün tabgaç bodun tebligin kürlüg <in> üçün armakçısin üçün inili eçili kikşürtükin üçün begli bodunlıg yoñaşurtukin üçün türük bodun illedük ilin ıçgını ıdmış

7. kaganladuk kaganın yitürü ıdmış tabgaç bodunka beglik urı ogılin kul boltı eşilik kız ogılin küñ boltı türük atin ıt[t]ı tabgaçgı begler tabgaç atin tutupan tabgaç kaganka

8. körmiş elig yıl işig küçüg birmiş ilgerü kün togsıkda bükli kaganka tegi süleyü birmiş kurıgaru temir kapıgka tegi süleyü birmiş tabgaç kaganka ilin törüsin alı birmiş

TÜRKİYE TÜRKÇESİNE AKTARIMI
1. Üstte mavi gök, altta (da) yağız yer yaratıldığında, ikisinin arasında insan oğulları yaratılmış. İnsan oğullarının üzerine (de) atalarım Bumin Kağan, İstemi Kağan (hükümdar olarak) tahta oturmuş. Tahta oturarak, Türk halkının devletini (ve) yasalarını yönetivermiş, düzenleyivermişler.

2. Dört bucak hep düşmanmış. Ordular göndererek, dört bucaktaki halkları hep almış, hep (kendilerine) bağımlı kılmışlar. Başlılara baş eğdirmiş, dizlilere diz çöktürmüşler. Doğuda Kadırgan (Kingan) dağlarına kadar, batıda Demir Kapı'ya kadar (halklarını) yerleştirmişler. (Bu) iki (sınır) arasında

3. pek örgütsüz (düzensiz) Kök Türkler öylece oturuyormuş. Bilgili hükümdarlarmış, cesur hükümdarlarmış. (emirleri altındaki) kumandanları da akıllı imişler şüphesiz, cesur imişler şüphesiz. Beyleri de halkı da doğru imişler. Onun için devleti öylece yönetmişler şüphesiz, devleti yönetip düzenlemişler. (Sonra) kendileri öylece

4. vefat etmişler. (Cenaze törenlerine) yasçı, ağlayıcı (olarak) doğuda gün doğusundan Bökli Çöl halkı, Çinliler, Tibetliler, Avarlar, Bizanslılar, Kırgızlar, Üç Kurikanlar, Otuz Tatarlar, Kıtaylar, Tatabılar... bunca halklar gelerek ağlamışlar, yas tutmuşlar. (Onlar) böyle ünlü hükümdarlar imiş. Ondan sonra erkek kardeşleri hükümdar

5. olmuşlar şüphesiz, oğulları hükümdar olmuşlar şüphesiz. Ondan sonra erkek kardeşleri, ağabeyleri gibi yaratılmamış şüphesiz, oğulları babaları gibi yaratılmamış şüphesiz. Akılsız hakanlar tahta oturmuş şüphesiz, kötü hakanlar tahta oturmuş şüphesiz. (Onların) kumandanları da akılsız imişler şüphesiz, kötü imişler şüphesiz.

6. Beyleri (ve) halkı itaatkar olmadığı için, Çin halkı hilekâr ve sahtekâr olduğu için küçük kardeş ve büyük kardeşi birbirlerine düşürdüğü için, beylerle halkı karşılıklı kışkırttığı için, Türk halkı, kurduğu devletini elden çıkarıvermiş.

7. tahta oturttuğu kağanını kaybedivermiş. (Bundan dolayı) Çin halkına, bey olmaya layık erkek evladı kul oldu, hanım olmaya layık kız evladı cariye oldu. Türk beyleri Türk unvanlarını bıraktı, Çinlilerin hizmetindeki (Türk) beyleri Çin unvanlarını alarak Çin kağanına

8. tâbi olmuşlar. Elli yıl hizmet etmişler. Doğuda gün doğusunda Bökli kağanına kadar sefer edivermişler, batıda Demir Kapı'ya kadar sefer edivermişler, Çin kağanı için (böylece) fetihler yapmışlar, ülkeler almışlar.